احکام و فواید ختنه کردن از نظر اسلام و طب
ختنه کردن یکی دیگری از انواع عملیات بدنی بوده که برای رفع مشکل و استراحت جسمی انسان از نیازمندی‌های مبرم است که نظر به درخواست تعدادی از دوستان و کاربران گرامی این مطلب را برای وضاحت موضوع تهیه دیده ایم که اینک تعریف کامل آنرا ذیلا می‌خوانیم:
اصل ختنه در لغت قطع را گویند، وختان جای قطع قلفه و پوستی که می‌پوشاند حشفه‌ای ذکر را، چنانچه اطلاق ختان بر موضع قطع می‌گردد.
و معنى اصطلاحی ختنه از معنای لغوی آن نزد فقهاء بسیار زیاد دور نبوده، از همین رو فقهاء آنرا چنین تعریف می‌نمایند: «فختان الذكر هو قطع الجلدة التی تغطی الحشفة».
ختنه کردن چنانچه فوقا تذکر گردید؛ به معنی بریدن مقداری از پوست ذَکَر است و جزوِ سنت‌های فطری به شمار می‌رود و کار بسیار سنجیده‌ای است؛ زیرا باعث صحت و نظافت می‌شود و از جمع شدن مکروب و باقی‌مانده‌ی ادرار در لای آن جلوگیری می‌نماید و همچنین از التهاب جلوگیری می‌کند.
سنت است که در روز هفتم پس از تولد عمل ختنه کردن انجام شود. در صورتی‌که کودکی تحمل درد و خون‌‌ریزی ناشی از ختنه را نداشته باشد واجب است که ختنه را تأخیر انداخت.
علماء احکام فقهی آن را مورد بحث قرار داده، عده‌ای آنرا واجب و برخی‌ها آنرا مستحب دانسته اند؛ اینک ما تفصیل مذاهب اسلامی را ذیلا بیان می‌نمایم:
ختنه از نظر مالکیه و حنفیه سنت و از نظر شافعیه و حنابله واجب است.
علمای شافعی بر این باورند که ختنه بهتر است در روز هفتم پس از تولد انجام بگیرد و قبل از آن کراهت دارد؛ زیرا بیقهی از حضرت عایشه (رضی الله عنها) روایت می‌نماید که: “رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) در روز هفتم حسن و حسین (رضی الله عنهم) را ختنه نمود”.
اما مالکیه و حنفیه می‌گویند سنت است در فاصله هفت تا ده سالگی ختنه انجام بگیرد، و از نظر آنها در روز هفتم یا قبل از آن کراهت دارد.
دلیل حنفیه و مالیکه حدیث مرفوعِ ابن عباس بوده که رسول الله(صلی الله علیه وسلم) فرموده اند: [الختان سنة للرجال مكرمة للنساء] ختنه دختران نیز که معمولاً بیشتر در مناطق گرم سیر انجام می‌گیرد، از نظر فقهای مالکی مستحب و از نظر فقهای حنبلی و شافعی همانند ختنه پسران واجب است.
در مورد مشروعیت ختنه کردن دختران و پسران احادیث زیادی وارد شده از جمله حضرت عمار بن یاسر (رضی الله عنهما) روایت می‌نماید که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرموده است: [عشر من الفطرة المضمضة والاستنشاق والسواك وقص الشارب وتقلیم الاظفار ونتف الابط وحلق العانة وغسل البراجم والانتضاح بالماء والختان]
ترجمه: {ده چیز جزو فرهنگ و سنت‌های فطری اند: کوتاه کردن بروت، گذاشتن ریش، مسواک زدن، گردانیدن آب در بینی، گرفتن ناخن، شستن لایه و میانه انگشتان، کندن موی بغل، تراشیدن موی زیر ناف (شرمگاه)، طهارت پس از قضای حاجت (استنجاء) و ختنه فرزندان}.
شوکانی می‌گوید: واقعیت این است که دلیلی برای واجب بودن ختنه وجود ندارد و تنها سنت بودن آن برای دختر و پسر ثابت است و همچنان در حدیث: “پنج چیز جزو سنت بشری است…” به آن اشاره شده است؛ زیرا زمانی می‌توان چیزی را واجب دانست که دلیل قاطعی برای وجوب آن وجود داشته باشد.
اما در مورد ختنه کردن دختران بهتر آن است که با مشورت طبیب حاذق و مسلمان که پا بند ارزش‌های دینی بوده و با توجه به وضع و شرایط فردی و محیط به آن اقدام شود.
عملیات ختنه کردن به عنوان عمل مشروع و سنت فطری، میان تمام اهل ادیان آسمانی یک عمل معمول بوده و تمام شرایع من قبلنا بدان حکم نموده بود.
فواید و حكمت های ختنه کردن
ختنه کردن زینت و پیرایه‌ی دین حنیف است و برای موحدان، بلا تشبیه به منزله‌ای غسل تعمید مسیحی‌یان می‌باشد كه بر سر و روی كودكان خود آب می‌ریزند و به گمان خود، آنان را از آلودگی‌ها پاك می‌كنند و آنگاه می‌گویند: “اینك نصرانی شد”.
خدای متعال برای موحدان، پیرایه‌ای دین حنیف را به جای مراسم غسل تعمید در آیین منحرف مسیحی‌یان، مشروعیت بخشید و علامتش را ختنه کردن قرار داد. خدای متعال می‌فرماید:
[صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً]
ترجمه: {خداوند ما را با آیین توحیدی و ایمان راستین زینت داده و این رنگ و زینت خداست و چه كسی بهتر از خدا (می‌تواند) بیاراید و بپیراید؟} (بقره: 138)
آری! منظور از رنگ و زینت خدا آیین توحیدی و ایمان راستین است كه دل‌ها را با شناخت و معرفت خدا و محبت به او و نیز با اخلاص و بندگی زینت می‌دهد و زینت و پیرایه‌ی جسم و بدن مسلمان، ختنه کردن و نظافت موهای زائد زیر ناف، كوتاه كردن بروت، گرفتن ناخن‌ها، كندن موهای زیر بغل، مسواك زدن، استنجاء و گردانیدن آب در دهان و بینی است.
یكی از نكات ظریف در مورد ختنه گفته‌ای خطابی است كه: “ختنه کردن هرچند در شمار سنت‌های انبیاء ذكر شده؛ اما از دیدگاه بسیاری از علما واجب است؛ چرا كه ختنه كردن، علامت و نشانه‌ای آیین حنیف است و بدین وسیله مسلمان و كافر، از هم تشخیص داده میشوند؛ از این رو اگر شخص ختنه شده‌ای در میان تعدادی كشته وجود داشته باشد، بر او نماز جنازه می‌خوانند و او را در قبرستان مسلمانان دفن می‌كنند.
از جمله فواید طبی و جسمی ختنه می‌توان گفت: که مهم‌‌ترین منبع سیگنال‌‌های عصبی برای شروع فعالیت جنسی مردانه حشفه، (glans penis) است؛ زیرا حشفه محتوی سیستم اندام‌‌های انتهای حسی است که کیفیت ویژه‌ای از احساس را به سیستم عصبی مرکزی می‌فرستد؛ به طور طبیعی غالباً روی حشفه را غلاف (prepuce) پوشانده است.
مردانی که ختنه نشده اند اعمال مقاربتی و ادرار کردن را به سختی انجام می‌دهند و بیماری سوزاک در آنها به مراتب شدیدتر و دردناک‌‌تر از کسانی است که ختنه شده اند.
غدد چربی خاصی در ناحیه‌ی حشفه وجود دارد که نسبت به غدد چربی مجاوز تغییر شکل داده و غدد تایسون نامیده میشوند. از این غدد ماده‌ی پنیری شکل و بو داری بنام «اسمگما» تراوش می‌شود که اثر سرطان‌زایی دارد و در کشورهایی که عمل ختنه متداول نیست، سرطان سر آلت به نسبت قابل توجهی دیده می‌شود.
شیوع تومور آلت تناسلی در مردان ختنه شده ارتباط بین تجمع اسمگما و التهاب و بروز کارسینوم را مطرح می‌سازد.
انجام عمل ختنه در مردان نه تنها در تأمین سلامت جسمی و روانی آنان مؤثر است؛ بلکه در سلامت شریک جنسی آنان نقش مهمی دارد. آمارهای منتشر شده از سوی طبیبان انگلیسی در مجله‌ی طبی “British Medical Journal” نشان می‌دهد که تعداد مبتلایان به سرطان بظر و سرطان گردن رحم در میان جمعیت زنانی که شوهران‌شان ختنه نشده اند بیشتر از زنانی است که شوهران‌شان ختنه شده‌اند.
عفونت‌‌های مزمن در غلاف حشفه به بیماری‌های فیموزیس و پارافیموزیس منجر می‌شود که در میان افراد ختنه نشده شایع است؛ انجام عمل ختنه در تداوی این بیماری‌ها ضروری است. ازین سبب ختنه کردن امر مهم در زندگی بوده و از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است؛ بنابر آن باید بدون تاخیر عملیات ختنه کردن در سر وقت آن که بهتر از زمان تاخیر شده است، انجام گیرد.
مراجع:
– فيروز آبادي، مجد الدین، القاموس المحيط ج3 ص1983، لسان العرب لابن منظور ج4 ص26، المصباح المنير مادة ختن.
– شيرازي، المجموع شرح المهذب ج1 ص349، تحفة المودود بأحكام المولود، ابن القيم ص138، مسلم كتاب الفضائل – فضل إبراهيم عليه السلام.
– الدردير،ابو البركات، سيدى احمد، الشرح الكبير: طبع احياء الكتب العربية عيسى البابى الحلبي ج2 ص 126.
– شرح العناية على الهداية في تكملة الفتح: 99/8.
– نووي، المجموع ج1 ص349.
– مقدسي، ابن قدامة، المغني، ج1 ص70-71.
– بيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر (المتوفى : 458هـ): شعب الإيمان، ناشر : مكتبة الرشد للنشر والتوزيع – رياض، طبع : اول، 1423 هـ – 2003 م ج8 ص224.
– الشرح الصغير 2 / 151 .
– حاشية ابن عابدين 5 / 479، والاختيار 4 / 167 .
– حديث : ” الختان سنة للرجال مكرمة للنساء ” . أخرجه أحمد ( 5 / 75 – ط الميمنية ) والبيهقي في سننه ( 8 / 325 – ط دائرة المعارف العثمانية ) من حديث أسامة الهذلي، وأعله البيهقي بأحد رواته .
– حاشية الدسوقي 4 / 28 .
– كشاف القناع 1 / 80، والإنصاف 1 / 123 .
– المجموع 1 / 298.
– بیهقی، سنن الکبری، ج 1 ص 53.
– شوکانی، نیل الاوطار ج 1 ص 293.
– تنبيه الامتنان بالأمر بالاختتان، الحافظ بن عساكر ص28.
– موسوعة تربية الأجيال، ص75.
– منهج التربية النبوية للطفل، ص69.
– گایتون، پروفسور آرتور، فیزیولوژی پزشکی، ترجمه‌ی فرخ شادان، تهران، انتشارات چهر، 1375 ش.ج 2، ص 1498.
– دستجردی، وحید، سیف‌الله، بهداشت اسلامی، پایان‌نامه‌ی انترنی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1373 ش. ص 56.
– رجحان، محمد صادق، بافت شناسی پزشکی، تهران، انتشارات چهر، چاپ پنجم، 1376 ش. ص 720.
– تاناگو، امیل و همکاران، اورولوژی عمومی اسمیت، ترجمه‌ی دکتر حمید جزایری و دکتر فرهاد سپه، انتشارات آینده‌سازان، 1371 ش. ص 211.
– سالم، مختار، الطب الإسلامی بین العقیدة والإبداع، بیروت، مؤسسه المعارف، 1988 م. ص 444.
– تاناگو، امیل و همکاران، مروری جامع بر اورولوژی اسمیت، ترجمه‌ی دکتر رامین خدام و دکتر سید علیرضا خلیلی، نشر دیباج، 1379 ش. ص 293.
