احکام و فواید عملیات ختنه نمودن

عملیات ختنه نمودن یکی دیگری از انواع عملیات بوده که اینک تعریف کامل آن‌را ذیلا می‌خوانیم:

اَصل ختنه در لغت: قطع را گویند، وختان جای قطع قلفه و پوستی که می‌پوشاند حشفه ای ذکر را، چنان‌چه اطلاق ختان بر موضع قطع می‌گردد.(1)
واصطلاحاً: معنى اصطلاحی ختنه از معنای لغوی آن نزد فقهاء بسیار زیاد دور نبوده، از همین رو فقهاء آن‌را چنین تعریف می‌نمایند: « فختان الذكر هو قطع الجلدة التي تغطي الحشفة».(2)
ختنه چنان‌چه فوقا تذکر گردید؛ به معني بريدن مقداري از پوست ذَکَر است و جزوِ سنت‌هاي فطري به شمار مي‌رود و کار بسيار سنجيده‌اي است؛ زيرا باعث صحت و نظافت مي‌شود و از جمع شدن مکروب و باقي‌مانده ادرار در لاي آن جلوگيري مي‌نمايد و هم‌چنين از التهاب جلوگيري مي‌کند.
سنت است که در روز هفتم پس از تولد عمل ختنه انجام شود. در صورتی‌که کودکی تحمل درد و خون‌‌ریزی ناشی از ختنه را نداشته باشد واجب است که ختنه را تأخیر انداخت.
علماء احکام فقهی آن را مورد بحث قرار داده، عده‌ای آن‌را واجب و برخی ها آن‌را مستحب دانسته اند؛ اینک ما تفصیل مذاهب اسلامی را ذیلا بیان می‌نمایم:
ختنه از نظر مالکيه(3) و حنفيه سنت(4) و از نظر شافعيه(5) و حنابله(6)واجب است.
علماي شافعي بر اين باورند که ختنه بهتر است در روز هفتم پس از تولد انجام بگيرد و قبل از آن کراهت دارد، زيرا بيقهي از حضرت عايشه رضی‌الله‌عنها روايت مي‌نمايد که: “رسول خدا(ص)در روز هفتم حسن و حسين (رضي‌الله‌عنهم )را ختنه نمود.(7)
اما مالکيه(۸)و حنفيه(۹)مي‌گويند سنت است در فاصله هفت تا ده ساله‌گي ختنه انجام بگيرد، و از نظر آن‌ها در روز هفتم يا قبل از آن کراهت دارد.
دلیل حنفیه و مالیکه حدیث مرفوعِ ابن عباس(رض)بوده که رسول الله (ص)فرموده اند:” الختان سنة للرجال مكرمة للنساء.(10)
ختنه دختران نيز که معمولاً بيشتر در مناطق گرم سير انجام مي‌گيرد، از نظر فقهاي مالکي مستحب(۱۱) و از نظر فقهاي حنبلي(12) و شافعي(13)همانند ختنه پسران واجب است.
در مورد مشروعيت ختنه دختران و پسران احاديث زيادي وارد شده از جمله حضرت عمار بن یاسر(رضي‌الله‌عنهما)روايت مي‌نمايد که رسول خدا(ص)فرموده است: « عشر من الفطرة المضمضة والاستنشاق والسواك وقص الشارب وتقليم الاظفار ونتف الابط وحلق العانة وغسل البراجم والانتضاح بالماء والختان.(14)
“ده چيز جزو فرهنگ و سنت‌هاي فطری اند: کوتاه کردن بروت، گذاشتن ريش، مسواک زدن، گردانيدن آب در بيني، گرفتن ناخن، شستن لايه و ميانه انگشتان، کندن موي بغل، تراشيدن موي زیر ناف (شرمگاه)، طهارت پس از قضاي حاجت(استنجاء) و ختنه فرزندان”.
شوکاني مي‌گويد: واقعيت اين است که دليلي براي واجب بودن ختنه وجود ندارد و تنها سنت بودن آن براي دختر و پسر ثابت است و هم‌چنان در حديث: “پنج چيز جزو سنت بشري است…” به آن اشاره شده است؛ زيرا زماني مي‌توان چيزي را واجب دانست که دليل قاطعي براي وجوب آن وجود داشته باشد. (15)
اما در مورد ختنه دختران بهتر آن‌است با مشورت طبیب حاذق و مسلمان که پا بند ارزش‌های دینی بوده و با توجه به وضع و شرايط فردي و محيط به آن اقدام شود.
عملیات ختنه نمودن به عنوان عمل مشروع و سنت فطری، میان تمام اهل ادیان آسمانی یک عمل معمول بها بوده و تمام شرایع من قبلنا بدان حکم نموده بود.(16)

فوايد و حكمت‌هاي ختنه

ختنه كردن، زينت و پيرايه‌اي دين حنيف است و براي موَحدان، بلا تشبیه به منزله‌اي غسل تعميد مسيحيان مي‌باشد كه برسرو روي كودكان خود آب مي‌ريزند و به گمان خود، آنان را از آلودگي‌ها پاك مي‌كنند و آن‌گاه مي‌گويند: اينك نصراني شد.
خداي متعال، براي موَحدان، پيرايه‌اي دين حنيف را به جاي مراسم غسل تعميد در آيين منحرف مسيحيان، مشروعيت بخشيد و علامتش را ختنه كردن، قرار داد. خداي متعال، ميفرمايد:( صِبْغَةَ اللَّـهِ ۖ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّـهِ صِبْغَةً) بقرة138
“خداوند، ما را با آيين توحيدي و ايمان راستين، زينت داده و اين، رنگ و زينت خداست و چه كسي بهتر از خدا (مي‌تواند) بيارايد و بپيرايد؟”
آري! منظور از رنگ و زينت خدا، آيين توحيدي و ايمان راستين است كه دل‌ها را با شناخت و معرفت خدا و محبت به او و نيز با اخلاص و بنده‌گي، زينت مي‌دهد و زينت و پيرايه‌اي جسم و بدن مسلمان، ختنه كردن و نظافت موهاي زاید زير ناف، كوتاه كردن بروت، گرفتن ناخن‌ها، كندن موهاي زير بغل، مسواك زدن، استنجاء و گردانيدن آب در دهان و بيني است.(17)
يكي از نكات ظريف در مورد ختنه، گفته‌اي خطابي است كه: “ختنه كردن هرچند در شمار سنت‌هاي انبياء ذكر شده، اما از ديدگاه بسياري از علما واجب است. چرا كه ختنه كردن، علامت و نشانه‌اي آيين حنيف است و بدين وسيله مسلمان و كافر، از هم تشخيص داده مي‌شوند؛ از اين رو اگر شخص ختنه شده‌اي در ميان تعدادي كشته وجود داشته باشد، بر او نماز جنازه مي‌خوانند و او را در قبرستان مسلمانان دفن مي‌كنند”.(18)
از جمله‌ای فواید طبی و جسمی ختنه می‌توان گفت: که مهم‌‌ترین منبع سیگنال‌ های عصبی برای شروع فعالیت جنسی مردانه حشفه، (glans penis) است، زیرا حشفه محتوی سیستم اندام ‌های انتهای حسی است که کیفیت ویژه‌ای از احساس را به سیستم عصبی مرکزی می‌فرستد؛ به طور طبیعی غالباً روی حشفه را غلاف (prepuce) پوشانده است.(۱۹)
مردانی که ختنه نشده ‌اند اعمال مقاربتی و ادرار کردن را به سختی انجام می‌دهند و بیماری سوزاک در آن ‌ها به مراتب شدید تر و دردناک ‌تر از کسانی است که ختنه شده ‌اند.(20)
غدد چربی خاصی در ناحیه‌ی حشفه وجود دارد که نسبت به غدد چربی مجاوز تغییر شکل داده و غدد تایسون نامیده می‌‌شوند. از‌این غدد ماده‌ی پنیری شکل و بوداری بنام اسمگما  تراوش می‌شود که اثر سرطان ‌زایی دارد و در کشورهایی که عمل ختنه متداول نیست، سرطان سر آلت به نسبت قابل توجهی دیده می‌شود.(21)
شیوع تومور آلت تناسلی در مردان ختنه شده ارتباط بین تجمع اسمگما و التهاب و بروز کارسینوم  را مطرح می‌سازد.(22)
انجام عمل ختنه در مردان نه تنها در تأمین سلامت جسمی و روانی آنان موَثر است بل‌که در سلامت شریک جنسی آنان نقش مهمی دارد؛ آمارهای منتشر شده از سوی طبیبان انگلیسی در مجله‌ی طبی “British Medical Journal” نشان می‌دهد که تعداد مبتلایان به سرطان بظر و سرطان گردن رحم در میان جمعیت زنانی که شوهران‌شان ختنه نشده‌‌اند بیش‌تر از زنانی است که شوهران‌شان ختنه شده‌اند.(23)
عفونت ‌های مزمن در غلاف حشفه به بیماری ‌های فیموزیس و پارافیموزیس منجر می‌‌شود که در میان افراد ختنه نشده شایع است؛ انجام عمل ختنه در تداوی این بیماری ‌ها ضروری است.(24)

تهیه کننده: نورالله کوثر
ویراستار: وسیم احمد ادیب
منابع وماخذ:

1. – فيروز آبادي، مجد الدین،  القاموس المحيط ج3 ص1983، لسان العرب لابن منظور ج4 ص26، المصباح المنير مادة ختن.
2. – شيرازي، المجموع شرح المهذب ج1 ص349، تحفة المودود بأحكام المولود، ابن القيم ص138، مسلم كتاب الفضائل – فضل إبراهيم عليه السلام
3. – الدردير،ابو البركات، سيدى احمد، الشرح الكبير: طبع احياء الكتب العربية عيسى البابى الحلبي ج2 ص  126.
4. – شرح العناية على الهداية في تكملة الفتح: 99/8.
5. – نووي، المجموع ج1 ص349.
6. – مقدسي، ابن قدامة، المغني، ج1 ص70-71.
7. – بيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر (المتوفى : 458هـ): شعب الإيمان، ناشر : مكتبة الرشد للنشر والتوزيع – رياض، طبع : اول، 1423 هـ – 2003 م ج8 ص224.
8. – الشرح الصغير 2 / 151 .
9. – حاشية ابن عابدين 5 / 479، والاختيار 4 / 167 .
10. – حديث : ” الختان سنة للرجال مكرمة للنساء ” . أخرجه أحمد ( 5 / 75 – ط الميمنية ) والبيهقي في سننه ( 8 / 325 – ط دائرة المعارف العثمانية ) من حديث أسامة الهذلي، وأعله البيهقي بأحد رواته .
11. – حاشية الدسوقي 4 / 28 .
12. – كشاف القناع 1 / 80، والإنصاف 1 / 123 .
13. – المجموع 1 / 298.
14. – بیهقی، سنن الکبری، ج 1 ص 53.