فواید حج در زندگی انسان
یقیناً که حج یکی از بناهای بزرگ پنج‌گانه‌ی اسلام به‌شمار می‌رود، اين وجيبهء الهی نقش مهمی را در ساختار سلامت فرد وجامعه‌ی انسانی ایفا مي‌کند، این عبادت سیر تکاملی به سوی مکارم والای انسانی است.
سيريست به‌سوي خداوند(ج) سيري بسوي تاريخ انسانيت ومسلمانان، سيري به‌سوي شخصيت هاي اززنده وتاريخ ساز، سيريست به‌سوي محبت حقيقي، سيريست به‌سوي اصل انسانیت و سیریست به‌سوی تمدن، ترقی وتعالی بشر.
1- حج، یک منبع نیروی معنوی و عاطفی:
حج یک نیروی مولد بزرگ است که به مسلمان توان میدهد و وجود او را از فروتنی و تقوا در برابر خدا و تصمیم به اطاعت و پشیمانی از نافرمانی‌اش پر می‌سازد و عاطفه محبت به خدا و رسول خدا و یاران و پیروان او را در وی سیراب می‌گرداند و احساسات برادری نسبت به فرزندان اسلام، در هر مکانی که باشند، در او به‌وجود می‌آورد.
بنابراین نیروی عاطفی و روحی مزبور، موجودیت معنوی انسان را بطور قابل ملاحظه ای رشد و جهش می‌بخشدو بلکه به او خلقتی نوین میدهد و او را همچون یک موجود تازه متولد شده، با استقبال زندگی سراسر پاکی و پیراسته‌گی می‌فرستد. به همین خاطر است که رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرمایند: کسی که حج بگذارد و در حین حج، مرتکب آلوده‌گی و انحرافی نگردد، مانند روزی است که از مادر زاده شده است. ( روایت بخاری )
2- حج، یک منبع فرهنگی و مشق و تمرین است:
حج، وسعت بخشنده به دیدگاه فرهنگی شخص مسلمان و پیوند دهنده او با دنیای بزرگ پیرامون خویش است. می‌گویند: مسافرت نصف علم است. و مثلی است که می‌گویند حکیمی گفت: هر کس زنده‌گی کند، چیزهایی زیادی می‌بیند، و دیگری گفت: اما آنکه مسافرت میکند، زیادتر می‌بیند.
سفر حج در بردارنده درس تحمل سختی‌ها، دوری از وطن، جدایی از خویشان و چشم پوشی و فراغت زنده‌گی در میان خانواده و دوستان است.
این حکمت هنگامی نمایان گردید که خداوند حج را همراه سال قمری در حال گردش قرار داد. ماه‌های معین برای حج، از ماه شوال آغاز و به ذی‌الحجة پایان می‌گیرند و این‌ها ماه‌هایی هستند که گاه در گرمای سوزان تابستان و گاهی در سرمای زمستان فرا می‌رسند و این، بدان جهت است که مسلمان، آماده‌گی تحمل همه وضعیت‌ها را داشته باشد و بتواند در برابر مشکلات رنگارنگ، بردباری کند.
3- منافع تجاري و بازرگانی:
از نظر مادی، حج فرصت باارزشی برای مبادله تجاری میان مسلمانان در سطحی وسیع می‌باشد.
برخی از مسلمانان روزگار رسول الله صلی الله علیه و سلم از معامله و از هر فعالیت دنیوی که سود و درآمدی نصیب آنها می‌کرد، در ایام حج کناره می‌گرفتند، از ترس بی ثواب شدن عمل و عبادت‌شان، اکراه می‌ورزیدند، اما خداوند اجازه این کار را به شرطی که نیت خالص باشد، و هدف اساسی، همان حج تلقی شود، به آنها داد و هر کسی به نتیجه متناسب با نیت خود میرسد.
بخاری از ابن عباس روایت نموده است که در موسم حج، « عکاظ و ذی المجنة و ذی المجاز » بازارهای زمان جاهلیت بودند. مردم از اینکه در موسم حج داد و ستد کنند، احساس گناه نمودند. از رسول الله صلی الله علیه و سلم در این مورد سوال کردند. این آیه نازل شد: ( لیس علیکم جناح أن تبتغوا فضلا من ربکم ) یعنی: گناهی بر شما نیست که از فضل پروردگار خود بر خوردار شوید ( یعنی در ایام حج به کسب و تجارت بپردازید ).
4- برابری، وحدت و صلح در حج:
یگانگی در احساسات، یگانگی در شعائر، یگانه‌گی در هدف، یگانه‌گی در عمل و یگانه‌گی در سخن. نه اثر اختلاف جغرافیایی و نژادی وجود دارد نه تعصبی نسبت به رنگ و جنس و طبقه! همه‌گی مسلمان هستند.
یکی دیگر از اصولی که اسلام در فراخواندن بدان سبقت گرفته است، صلح است، و حج طریقه بی مانندی برای تجربه و آموزش صلح به فرد مسلمان و سیراب ساختن روحش از صلح طلبی می باشد که در جای جای قرآن دیده میشود. سوره آل عمران ( فیه آیات بیّنات مقام ابراهیم و من دخله کان آمنا و لله علی الناس حجّ البیت من استطاع إلیه سبیلا و من کفر فإن الله غنیّ عن العالمین ) یعنی: در آن نشانه های روشنی است، مقام ابراهیم ( یعنی مکان نماز و عبادت او از جمله آنهاست )، و هر کس داخل آن ( حرم) شود در امان است، و حج این خانه واجب الهی است بر کسانی که توانائی ( مالی و بدنی ) برای رفتن به آنجا دارند، و هر کس ( حج خانه خدای را به جای نیاورد و یا اصلا حج را نپذیرد و بدین وسیله )، کفر ورزد، ( به خود زیان رسانده نه به خدا ) چه اینکه خداوند از همه جهانیان بی نیاز است.
و در سوره مائده، آیات 95 و 96 و 97 می فرماید:
ترجمه: ای مومنان! هنگامی که در حالت احرام هستید ( و یا در سرزمین حرم بسر میبرید ) شکار نکنید و هر کس از شما که عمدا شکاری را بکشد، باید کفاره‌ی معادل آن را از چهارپایان ( اهلی مانند: بز و گوسفند و شتر و گاو ) بدهد، کفاره ای که دو نفر عادل از میان خودتان به معادل بودن آن قضاوت کنند و برابری آن را تصدیق نمایند. چنین حیوانی، قربانی میشود و به مستمندان مکه داده میشود، یا کفاره ای ( معادل قیمت آن حیوان ) خوراک ( یک روزه به هر یک از ) فقراء میدهد، و یا برابر آن ( خوراک؛ به عبارت دیگر، به تعداد مستمندان دریافت کننده کفاره، روزهایی ) روزه میگیرد، تا متجاوز، کیفر کار خود را بچشد. خداوند از آنچه در گذشته ( قبل از تحریم شکار کردن ) انجام پذیرفته است، گذشت مینماید، ولی هر کس ( به کشتن شکار )، دوباره برگردد، ( و بعد از آگاهی از تحریم، دوباره به شکار بپردازد ) خداوند از او انتقام میگیرد، و خداوند توانا و انتقام گیرنده است. آبزی، ( یعنی حیوانی که در رودخانه یا آبگیر زندگی میکند و یا در ) دریا، و خوردن از ( گوشت ) آن، برای شما ( مقیمان مومن که آن را تازه به تازه می‌خورید ) و برای مسافران ( مومن که آن را خشکیده یا یخ زده و یا به صورت کنسرو می‌خورید ) حلال است، ولی مادام که در حالت احرام هستید، شکار خشکی ( یعنی حیوانی که در دشتها و بیابانها و کوه‌ها زندگی میکند و معمولا اهلی نمیگردد ) برای شما حرام است. از خدایی بترسید که بسوی او برگردانیده می‌شوید و در پیش‌گاه او گرد آورده می‌شوید.
خداوند، کعبه، ( یعنی ) بیت الحرام، و ماه‌های حرام و قربانی‌های بی نشان و نشان‌دار را وسیله‌ای برای سامان بخشیدن (به کار دنیوی و اخروی ) مردم قرار داده است. این بدان خاطر است که بدانید خداوند مطلع از هر چیزی است که در آسمان‌ها و زمین است، و بدانید که خداوند همه چیز را می‌داند.
5- حج، یک انجمن جهانی است:
این انجمن، چندین معنی و چندین الهام دارد: روح امید را در وجود فرد مسلمان زنده میکند، عوامل نامیدی را عقب می‌راند و همت برمی انگیزد و اراده می‌آفریند. اجتماع و اتفاق، همیشه نمایانگر قدرت و بیدار کننده آرمان‌های خفته می‌باشد و گرگ، تنها گوسفندی را که از گله جداست، می خورد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم با وسلیه قرار دادن حج، بر اعلام و پخش مهمترین قرارها و پیام‌های مربوط به امور سیاسی همگانی مسلمانان را خاطر نشان کرده است، که در سالهای آخر حیاتش، در این انجمن، آخرین حرف‌ها را بیان میکند و همچنین دیگر خلفاء و سلاطین نیز این کار را انجام داده اند.
سالها پیش، یکی از مبلغان مسیحی، در گزارشی راجع به میزان تاثیر تبلیغات آنان در سرزمین‌های اسلامی ما، به‌ویژه مصر، مینویسد: «تا وقتی‌که این تکیه‌گاه های چهارگانه اسلام، و انجمن سالیانه حج وجود داشته باشد، اسلام همچون صخره‌ای در هم شکننده برای کشتی مسیحیت باقی می‌ماند».
تأمل در روايات دینی نشان مي‌دهد كه تهي ساختنحجّ از جنبه هاي سياسي و اجتماعي توطئه خطرناكي است كه سابقه ممتدي در تاريخ اسلامدارد و علماء عامل وآگاه با همه توان كوشيده اند تا مردم رااز اين توطئه آگاه كنند تا آنجا كه حجِ فاقد جنبه سياسي و اجتماعي را حج جاهليتناميده اند روزي كه حجّ جايگاه واقعي خود را در جهان اسلام پيدا كند و مسلمانانجهان بتوانند اين فريضه بزرگ الهي را آگاهانه و آن گونه كه شايسته است انجام دهند ،آن روز بي ترديد اسلام همه سنگرهاي كليدي جهان را فتح خواهد كرد و بر جهان حكومتخواهد نمود ، به اميد آن روز انشاءالله العزیز.
منبع: فلسفه،احکام و اسرار حج (نورالله کوثر)
تهیه کننده: وسیم احمد ادیب
